Zagrożenia w internecie dla dzieci i młodzieży i jak im zapobiec? Część 1.

W przeświadczeniu społeczeństwa młodzież jest grupą najlepiej radzącą sobie z technologią i korzystaniem z internetu, przez co kwestia jej bezpieczeństwa jest traktowane po macoszemu, co jest dużym błędem, bo nawet nie mamy świadomości jak wiele poważnych zagrożeń, czeka na nastolatków w sieci i do jakich poważnych konsekwencji mogą prowadzić.

Artykuł powstał na podstawie raportów i opracowań zespołu ekspertów dyżur.net.

Child grooming – uwodzenie dziecka przez internet

Pewnie większość osób pamięta jak rodzice i nauczyciele przestrzegali nas przed braniem prezentów od obcych na ulicy, korzystaniem z propozycji podwózki, czy samymi rozmowami z obcymi. Cóż, czasy się zmieniły i zagrożenie na nasze dzieci nie czeka na ulicy tylko w ich smartfonach i komputerach. Wszystko przez postęp technologiczny i jego ogromny wpływ na nasze życie. Młodzież spędza większość swojego czasu w mediach społecznościowych i to odgrywa bardzo dużą rolę, wręcz kluczową w ich życiu towarzyskim. Nie tylko chodzi, o samo komunikowanie się za ich pośrednictwem, ale również dzięki nim mają dostęp do treści, którymi żyją rówieśnicy i wokół których toczy się życie młodzieży. Dodajmy do tego niską świadomość zagrożeń i niewielką, a czasem praktycznie zerową kontrolę rodzicielską i mamy sytuację, gdzie nasze dziecko jest bardziej narażone na wyłudzenie intymnych zdjęć niż na porwanie po poczęstowaniu przysłowiowym cukierkiem.

Jak działa zatem child grooming?

Na wstępie trzeba zaznaczyć, że mimo widocznych pewnych schematów i sekwencyjności nie zawsze wygląda tak samo i jest to zależne od wielu czynników, choćby cech indywidualnych dziecka i dorosłego!

1. Wybranie ofiary – najbardziej podatne na ataki są dzieci, które mają niskie poczucie własnej wartości, kompleksy, problemy z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami, samotnych lub szukających uwagi rówieśników albo dorosłych. Sprawca, wybierając ofiarę, przygotowuję się pod nią na podstawie informacji, które ofiara zamieszcza w internecie. Pozwala to uatrakcyjnić się w oczach ofiary i kontynuować znajomość dzięki kolejnym wątkom do rozmowy. Posiadając ofiarę, sprawca korzysta z tego, że bycie w znajomych lub inna forma obserwowania się nawzajem w mediach społecznościowych uwiarygadnia go w oczach znajomych ofiary, przez co oni też mogą się nią stać.
2. Stworzenie relacji – na tym etapie sprawca buduje i umacnia swoją relację z ofiarą, zbliżając się do niej, tworząc iluzje bliskości i zdobywając jej zaufanie. Często temu towarzyszy oddalenie się od bliskich, ponieważ sprawca przez poświęcaną uwagę, zaangażowanie i dobre słowo staję się konkurencją dla nich, bo spełnia oczekiwania dziecka, których nie spełniła rodzina. Do metod mających zacieśnić relacje należy również zaliczyć tworzenie rytuałów takich jak codzienne przywitanie lub żegnanie przed snem; komunikowanie się za pomocą różnych komunikatorów; wysyłanie prezentów; dążenie do utrzymania relacji tajemnicy przed innymi, a nawet nauka ofiary szyfrowania wiadomości. Etap tworzenia tajemnicy jest szczególnie niebezpieczny, bo bardzo często przy okazji sprawca bada granice kontroli rodzicielskiej.
3. Przekształcenie relacji w intymną – gdy sprawca czuję się pewnie, rozpoczyna realizowanie celu, dla którego rozpoczął całe przedsięwzięcie. Na początku zazwyczaj delikatnie i subtelnie, stopniowo oswajając ofiarę z wkraczaniem w sferę intymną. Często sprawca kreuje się na przewodnika po tzw. świecie dorosłych i za pomocą rozmów na temat seksualności i pokazywaniu treści pornograficznych, zwłaszcza z nieletnimi, wmawiając ofiarom, że to z dla celów edukacyjnych. Celem takiego zachowania jest stworzenie poczucia, że pewne rzeczy związane seksualnością są powszechnie akceptowane społecznie i nie ma w nich nic złego. W przypadkach, gdy dziecko zaczyna być przytłoczone, zdezorientowane i zawstydzone całą sytuacją, typowe dla sprawców jest przepraszanie i tłumaczenie się, że to w świecie dorosłych takie tematy, są normalne, a wręcz pożądane. Zupełnie inaczej sprawcy reagują w sytuacji, gdy dziecko chce się wycofać. W takim przypadku sprawca zazwyczaj reaguje agresywnie i szantażuje ofiarę, tym, że jest współwina, bo to ona wyprodukowała i na wszystko się zgadzała. Część sprawców zatrzymuje się na etapie pozyskiwania intymnych materiałów (foto, video lub tekst) od ofiary, ale niestety niektórzy dążą do wykorzystania dziecka w realnym świecie. Uzyskane materiały nie są tylko wykorzystywane do „zaspokojenia” sprawcy, ale często zostają dalej udostępniane w zamian za inne materiały pedofilskie lub co gorsza, mogą zostać wykorzystane do szantażu ofiary w celu zdobycia większej ilości materiałów lub wykorzystania seksualnego dziecka.

Specyficzną formą groomingu jest krótkotrwały grooming, który polega na wysłaniu pojedynczych wiadomości, lub napisaniu komentarza albo na krótkotrwałej relacji. Warto pamiętać, że nawet napisanie seksualizującego komentarza lub wysłanie takiej wiadomości, może być złamaniem prawa.

Sygnały ostrzegawcze, że dziecko może być ofiarą groomingu:

• Spędza dużo czasu online z osobami, których rodzic nie zna
• Unika rozmów na temat tego z kim rozmawia
• Ogranicza kontakt z dotychczasowymi znajomymi
• Jest wycofane i zamknięte w sobie
• Porusza tematy związane z seksualnością i używa języka dorosłych
• Posiada, ogląda lub otrzymuje treści pornograficzne
• Dostaje prezenty z nieznanego źródła

Uwodzenie dziecka, a polskie prawo

Polskie prawo uregulowało grooming w art. 200a § 1 Kodeksu Karnego:

Kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 lub art. 200, jak również produkowania lub utrwalania treści pornograficznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim poniżej lat 15, zmierzając, za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej, do spotkania z nim, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Również ma zastosowanie art. 200 KK w sytuacji, gdy sprawca swoim zachowaniem dąży do obcowania seksualnego z małoletnim lub już do takiego obcowania doszło (art. 200 § 1 KK) albo w sytuacji, gdy sprawca udostępnia materiały pornograficzne małoletniemu (art. 200 § 3 KK).

Według oficjalnych danych polskiej policji w 2020 roku wszczęto 584 postępowań w związku ze złamaniem art. 200a KK, z czego faktyczne stwierdzono przestępstwo w 456 przypadkach, z których w 316 przypadkach udało się wykryć przestępstwo (czyli między innymi wykryć sprawce) co daje 69.2% wykrywalności przestępstw, przy średniej krajowej dla 2020 roku na poziomie 72.5%. Możemy mieć nadzieję, że powołane na początku 2022 roku Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości znacząco wpłynie na wykrywalność przestępstw związanych z child groomingiem.

Źródło: statystyka.policja.pl, isp.policja.pl

Co robić w sytuacji, gdy nasze dziecko padło ofiarą child groomingu?

• Porozmawiaj z dzieckiem – zapewnij dziecku wsparcie, nie krytykuj i nie oceniaj!
• Zdobądź jak najwięcej informacji – utrwal korespondencję, wypytaj dziecko, zabezpiecz wszystkie dowody
• Zgłoś sprawę na policje
• Podejmij działania profilaktyczne – ustaw nowe ustawienia prywatności, przemyśl wspólne ograniczenie korzystania z internetu

Jeżeli potrzebujesz pomocy ze zgłoszenie child groomingu skontaktuj się ze specjalistami z Dyżur.net lub skorzystaj z telefonu zaufania dla młodzieży: 116 111 lub telefonu dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dziecka online: 800 100 100

Źródło: Ryzykowne zachowania seksualne i seksualizacja młodych użytkowników internetu. Zarys problematyki; Raport Dyżurnet.pl 2021

Raporty do pobrania TUTAJ